De wonderlijke wereld van de stedelijke Chinees

Na een paar mooie dagen aan het Baikalmeer en opnieuw een treinreis van drie dagen, verblijven we inmiddels alweer zo’n twee weken in China. Een week Beijing en een week Shanghai hebben geleid tot grappige, verbazingwekkende en bijzondere ervaringen met de Chinese cultuur. Daarom een korte uiteenzetting van het stedelijke leven in China.

De Chinezen kennen weinig gene, wat zich het beste laat illustreren door… toiletten. In de hutongs in Beijing, de traditionele woonwijken bestaande uit nauwe straatjes en kleine huizen, beschikken de bewoners meestal niet over een eigen toilet. Op elke hoek van de straat zijn daarom publieke toiletgebouwen te vinden, waar de bewoners ’s ochtends in hun pyjama naartoe sloffen om hun behoefte te doen. In de minder toeristische gebieden van de stad zijn de (hurk)toiletten slechts van elkaar gescheiden met een tussenschot. Een deur ontbreekt.

De Chinezen nemen alle tijd voor hun toiletbezoek. Ze zitten rustig naast elkaar, nemen de appjes op hun telefoon door, roken soms een sigaret. Een bijzonder gezicht, als je binnen komt lopen en een rij poepende Chinezen ziet zitten. Overigens, voordat je om deze reden wordt afgeschrikt om ooit een bezoek aan China te brengen: de meerderheid van de toiletgebouwen heeft wél gewoon deuren ;-)

De Chinezen weten wat lekker eten is. Van lokale eetstalletjes waar je voor een euro een heerlijke bak noodles naar binnen werkt tot high end restaurants waar je €70-80 voor een uitgebreide maaltijd betaalt: de Chinese steden bieden voor ieder wat wils. Je kan je eetuitgaven zo duur maken als je wil, want het prijsverschil is enorm. In een Chinese ontbijttent in Beijing betaalden we €1,50 voor een lokaal ontbijtje van rijstesoep en gefrituurd brood, maar in een hippe westerse koffietent kostten onze koffie en yoghurt met muesli en vers fruit zo’n €25.

De Chinezen houden in ieder geval erg van eten en dat is goed te zien aan de snack streets, waar het met name in de weekenden een drukte van jewelste is en waar vooral de zoete snacks gretig aftrek vinden. IJsjes met durian-smaak, Japanse takoyaki, Chinese bubble tea, eierwafels gevuld met ijs en oreo-koekjes, mierzoet gesuikerd fruit op een stokje, gedroogd varkensvlees. Je kan het zo gek niet bedenken of de Chinezen eten en drinken het.

De Chinezen zijn verzot op security. Loop je een metrostation binnen, dan weet je gelijk drie camera’s op je gericht, moet je tas door de security check en loop je zelf door een beveiligingspoortje waar je ook nog eens met een pieper wordt gescand. Hoe goed de beveiliging daadwerkelijk is, is echter de vraag, want het komt regelmatig voor dat de persoon die achter het computerscherm van de tassenscanner zit, met zijn telefoon bezig is of even lekker ligt te dutten.

In de restaurants in Beijing hangen grote schermen waarop klanten kunnen zien is wat er in de keuken gebeurt. De koks worden via camera’s letterlijk op hun vingers gekeken. Op grote kruispunten hangen er camera’s bij de oversteekpaden om te controleren of er niet door rood wordt gelopen. Doe je dat wel, dan wordt er een foto van je gemaakt die meteen op het scherm onder de camera te zien is. Wat er daarna gebeurt, weten we niet. Of het gerucht waar is dat je minpunten achter je naam krijgt, is ons niet helemaal duidelijk…

Zelf hebben we ook al met de Chinese security te maken gehad. Toen we in Shanghai een straat in fietsten waar het blijkbaar verboden was om te fietsen, stonden er binnen no-time drie agenten om ons heen die op norse toon ‘passport’ riepen, waarschijnlijk het enige Engels dat ze konden. Gelukkig voor ons kon hun apparaatje alleen Chinese karakters aan waardoor ze onze gegevens niet konden invoeren. De politieagenten bevolen ons om op de stoep te gaan fietsen en we konden onze weg vervolgen. Het liep dus met een sisser af.

De Chinezen lopen voor op het gebied van elektrisch vervoer. In Shanghai is het grootste deel van het gemotoriseerde vervoer inmiddels elektrisch. De overheid heeft een paar jaar lang subsidie aangeboden waarmee scooters konden worden ingeruild voor elektrische scooters. Daardoor zijn er amper gewone scooters meer te bekennen. Goed tegen het lawaai en goed voor het milieu. Ook Marit is overstag gegaan en heeft onlangs een elektrische scooter gekocht waarmee ze elke dag naar haar werk heen en weer crosst. Wij hebben de scooter zelf ook al gebruikt om de stad te verkennen. De stadsbussen worden de komende jaren een voor een ingeruild voor elektrische bussen. En ook elektrische auto’s, te herkennen aan het groene nummerbord, zijn volop te vinden.

Het verkeer is een georganiseerde chaos. De miljoenen Chinezen in de steden moeten natuurlijk reizen om van en naar werk en andere bezigheden te komen. De metronetwerken van Beijing en Shanghai zijn enorm, met in Beijing maar liefst 21 lijnen. Op de vloer van de perrons is aangegeven waar de metro precies stopt en waar de deuren zich zullen bevinden. De Chinezen staan netjes achter elkaar in de rij te wachten op de metro, maar op het moment dat de deuren van de metro opengaan, is het ieder voor zich. Iedereen stormt naar binnen en als passagier die de metro verlaat, dien je je een weg te banen door de binnenkomende passagiers. Niemand die er last van heeft trouwens. De Chinezen vinden het allemaal prima en er ontstaan dan ook nergens opstootje of onenigheden.

Op straat is het net zo druk als ondergronds in de metro. Auto’s, bussen, taxi’s, snelrijdende elektrische scooters, langzaam voortpeddelende fietsers. In de steden zijn ladingen leenfietsen te vinden die je met je telefoon kan ontgrendelen en op elke willekeurige plek in de stad weer neer kan zetten. Grote wegen hebben een speciale baan voor scooters en fietsers, maar dat betekent niet dat je daar rustig kan rijden en om je heen kan kijken. Op de tochtjes die we in Shanghai op de fiets en scooter hebben gemaakt, konden we onze aandacht geen enkel moment laten verslappen. De scooters hebben vaak geen licht, halen links en rechts in, voegen in zonder te kijken naar het rijdende verkeer, gebruiken geen richtingaanwijzer, staan zonder vooraankondiging stil op de weg en rijden niet zelden door rood. Het is een soort organische chaos, want meestal gaat het gewoon goed en komt iedereen zonder kleerscheuren weer thuis.

De Chinezen zijn vergroeid met hun telefoon en doen werkelijk álles online. Geen Chinees zonder telefoon. De Chinezen lopen continu voorovergebogen om op hun telefoon te kijken. Op straat, in de metro, tijdens het eten. Ze sturen berichten, kijken filmpjes, doen spelletjes, bestellen hun eten, checken in voor de metro, bestellen een taxi, betalen hun bestellingen. Bij elk restaurant, koffietent en eetstalletje hangt een QR-code die je kan scannen, waarna je het bedrag invoert en, via de koppeling met je bank account, het bedrag betaalt. Het omgevingsbewustzijn van de Chinezen is 0. Ze kijken niet op of om als ze op hun telefoon zitten, zelfs niet bij het verlaten of betreden van de metro.

De 11e van de 11e, toevallig ook mijn verjaardag, is Singles Day in China. Een soort Black Friday, maar dan veel en veel en veel groter. Het is de dag waarop wereldwijd de meeste online en offline aankopen worden gedaan van het jaar, omdat er overal fikse kortingen worden gegeven. Big business voor bedrijven zoals die van Jelmer, waardoor er dan ook overal reclame voor 11.11 werd gemaakt.

Het online bestellen is ook doorgedrongen tot het leven van Marit en Jelmer. Het toppunt voor ons was de avond waarop we eerst ons avondeten bestelden bij een Indiaas restaurant, vervolgens een McFlurry van de McDonalds en tenslotte een fles whiskey voor tijdens een spelletje yahtzee. Je bestelt in de app, betaalt in de app en binnen een half uur wordt het aan de deur bezorgd door een bezorger op een elektrische scooter. Voor ons bijzonder, voor de Chinezen (en expats) de normaalste zaak van de wereld.

Chinese oma’s houden hun kleinkind – letterlijk – geen moment los. Veel Chinese opa’s en oma’s helpen mee in de zorg voor hun kleinkind. De oma’s kunnen hun kleinkind echter geen moment loslaten. Loopt er een peuter door het gangpad tijdens de treinreis, dan houdt oma het bij z’n nekvel vast. Staat er een 9-jarige in de metro, dan grijpt oma het continu bij de bovenarm. De kinderen kunnen werkelijk geen stap zetten zonder een hijgende oma in hun nek. Het lijkt ze niet te deren, want ze zijn natuurlijk niet anders gewend, maar voor ons valt het in de categorie curlingoma’s.

Alles in China is massaal. De steden in China zijn enorm. In Shanghai wonen zo’n 25 miljoen mensen en er staan honderden wolkenkrabbers. De woonplekken in Beijing van de vroegere keizers, zoals de Verboden Stad en het Zomerpaleis, zijn zo groot dat je er rustig een paar uur kan doorbrengen. De Chinese Muur is het indrukwekkendst van allemaal, met zover je kan kijken een slingerende muur door de bergen. In het weekend vertrekken de Chinezen massaal voor een nature getaway naar mooie plekken buiten de stad. Het is uiteraard de vraag of de natuur er mooier van wordt wanneer duizenden Chinezen achter elkaar aan over een bergpaadje krioelen, maar geef ze eens ongelijk. Even ontsnappen uit de drukke stad met de smog heb je af en toe wel nodig.

Ook de bezetting van personeel is massaal. Loop je een winkel binnen, dan wordt je door drie man/vrouw winkelpersoneel begroet, word je op de vingers gekeken door drie andere personeelsleden en staan er weer een paar andere personeelsleden te niksen achter de kassa. De Chinezen weten wel hoe ze werk moeten creëren. Nu het herfst is worden in elke straat de bladeren van straat geveegd, met zelfgemaakte bezem. En gisteren zagen we in een groenstrookje drie mannen gras plukken. Tenminste, dat denken we, want het was niet helemaal duidelijk wat ze anders aan het doen waren.

Goed, het is alweer een lang verhaal geworden. China is dan ook een totaal ander land dan Nederland. Wij kunnen dat wel waarderen en vermaken ons hier dan ook prima met alle bijzondere gewoonten. Wie weet volgt er binnenkort nog een deel II, over de platteland van China. Want ongetwijfeld levert dat ook weer mooie ervaringen op. Komende zaterdag vertrekt Bouke naar de Wudang Mountains, voor zijn maand bij de Taoist Wellness Academy. Ik blijf nog een weekje in (de buurt van) Shanghai en ga daarna ook doorreizen, waarnaartoe precies ga ik morgen eens over nadenken.

Veel liefs van Iris en Bouke