Zero waste op vakantie

Zero wattes!? Zero waste = geen afval. Helemáál geen afval produceren in het leven is onmogelijk, maar het is wel de stip op de horizon waar je als zero waster naar streeft. In de praktijk gaat het er om dat je probeert zo min mogelijk afval te produceren. Thuis zijn we daar al ruim twee jaar mee bezig, onder andere geïnspireerd door Bea Johnson, the queen of zero waste.

Toen we besloten om lang op reis te gaan, besloten we ook om het streven naar zero waste zoveel mogelijk voort te zetten in den vreemde. Een goede voorbereiding was essentieel om ons voornemen te laten slagen. In dit blog laten we zien hoe we zero waste vormgeven op reis en vertellen we hoe het ons tot nu toe vergaat.

Maar waarom zou je in hemelsnaam afval willen verminderen? Simpelweg omdat we minder willen bijdragen aan de uitputting en vervuiling van de wereld. Voor elk product in de wereld zijn grondstoffen nodig die moeten worden verwerkt, getransporteerd en na gebruik afgebroken. In het gunstige geval wordt het dan gerecycled. In het ongunstige geval belandt het op straat, in zee, op een vuilnisbelt of in de maag van een dier. En anders belandt het wel in de verbrandingsoven, wat leidt tot de uitstoot van allerlei ongezonde gassen.

Daarbij komt dat we sommige producten maar extreem kort gebruiken. Denk aan een papieren handdoekje bij een toilet (een paar seconden), een rietje in je drankje op het terras (een paar minuten) of een plastic zakje voor de groenten uit de supermarkt (een paar uur). Super zonde toch?! Terwijl veel van deze producten voor eenmalig gebruik niet écht nodig zijn of makkelijk te vervangen zijn door een herbruikbaar alternatief.

• Een korte les in zero waste aan de hand van de 5 R-en: de meest effectieve stap is om nee te zeggen tegen producten of verpakkingen die je niet nodig hebt, zoals een rietje in je drinken (Refuse what you do not need).
• De tweede les is om simpelweg minder te kopen, bijvoorbeeld door niet onnodig veel voedsel in te slaan (Reduce what you do need).
• Les 3 is: gebruik je eigen herbruikbare spullen, zoals een thermosbeker voor je dagelijkse koffie of thee (Reuse what you have). Zie de foto onderaan het verhaal en hier voor de herbruikbare spullen die wij meenamen op reis.
• Pas op plek 4 komt Recycle: zorg dat jouw afval op de juiste manier verwerkt worden, bijvoorbeeld door plastic afval in de plasticbak te gooien en kleding in de textielbak.
• Heb je deze vier stappen goed opgevolgd, dan heb je, als het goed, is alleen nog maar organisch materiaal over en dat kan worden gecomposteerd (Rot).
   

Goed, terug naar onze reis. Hoe vergaat het zero waste leven ons in de landen waar we tot nu toe zijn geweest: Rusland, China, Vietnam, Thailand en Singapore?

Water drinken

Laten we meteen beginnen met een groot vraagstuk: hoe drink je zero waste in landen waar het wordt afgeraden om water uit de kraan te drinken? Op reizen in het verleden kochten we altijd, zonder erbij na te denken, flessen water. Dat wilden we dit keer niet en dus namen we allebei een thermosbeker en een waterzak van 2 liter mee. En daarmee redden we het prima: het aantal flessen water dat we tot nu toe hebben moeten kopen is op minder dan een hand te tellen!

Hoe we dat doen? Omdat uit eten gaan in Azië dusdanig goedkoop, lekker en makkelijk is, eten we vrijwel altijd buiten de deur. In China krijg je in restaurants standaard een glas heet water geserveerd dat telkens wordt bijgevuld. Gratisch en voor niets. Wij vroegen altijd om ook onze thermosbekers te vullen met heet water en zo hadden we weer voorraad tot aan de volgende maaltijd. Met de lage temperaturen in China redden we het daarmee makkelijk.

In Zuidoost-Azië is heet water bij het eten echter niet gebruikelijk én is onze behoefte aan water groter door de hoge temperaturen. Navraag bij de guesthouses en hotels op de Vietnamese (Co To Island) en Thaise (Koh Tarutao en Koh Adang) eilanden waar we verbleven, leerde ons dat er in de keuken een waterfilter stond voor het personeel. Op ons verzoek mochten ook wij daar gebruik van maken, zodat we onze waterzakken en thermosbekers konden vullen met gefilterd water van de waterbron op het eiland. Hier in Singapore is er geen gedoe, want kraanwater is er gewoon drinkbaar :-)

Score: 5/5, omdat we nog vrijwel geen flessen water hebben hoeven kopen

De boodschappen

De enkele keer dat we op een plek verblijven met een eigen keuken maken we graag onze eigen maaltijd klaar. Wil je zero waste boodschappen doen, dan is het advies, net als in Nederland, om naar de lokale markt te gaan. Want in supermarkten is werkelijk álles verpakt, vaak zelfs driedubbel. Groente en fruit zijn vaak individueel omhuld en vervolgens ook nog eens per 2 of 4 stuks verpakt. Helaas ontkomen we niet altijd aan de supermarkt omdat er niet altijd een markt in de buurt is, dus we hebben een paar keer onze boodschappenmand vol moeten gooien met verpakte producten.

Ook op markten met onverpakte producten moeten we echter alert blijven, want voordat we het doorhebben, worden onze groentes, fruit, noten en eieren al in plastic tasjes gestopt. Je eigen boodschappentas meenemen is nog totaal niet ingeburgerd in Azië. Het is dan ook niet ongebruikelijk om lokale mensen met een tiental kleine plastic tasjes met boodschappen te zien lopen.

Onze oplossingen voor de markt zijn simpel: een groentenetje voor verpakkingsvrije groente en fruit, een katoenen bulkzakje voor droge etenswaren zoals noten, rijst en gedroogd fruit, een afsluitbare bewaarbak voor eieren en tofu en een linnen tas of onze rugzak om alles te vervoeren. Het helpt daarbij om al tijdens het aanwijzen van wat we willen hebben nadrukkelijk met onze bak en zakjes te zwaaien en ernaar te wijzen.

Score: 3/5, omdat we toch nog regelmatig verpakte producten uit de supermarkt halen

On the go

Om onderweg zero waste te kunnen leven, halen we ons heel wat op de hals. Voor elk uurtje dat we op pad gaan, hebben we een tas bij ons met daarin onze bewaarbak (leeg), waterzak (vol), thermosbeker (leeg) en besteksetje of eetstokjes.

De Aziaten houden van lekker eten en street food is dan ook alomvertegenwoordigd. Overal vind je stalletjes met snacks die je on the go kunt opeten. Heerlijk! Maar helaas leidt het tot een berg afval want het wordt standaard geserveerd in single use verpakkingen. Bestel je een vers sapje of smoothie, dan krijg je dat in een plastic beker met een plastic deksel en plastic rietje en soms zelfs een plastic tasje om het makkelijker te kunnen dragen. Bestel je een snack, bijvoorbeeld gefrituurde zoete aardappelballetjes, dan komt dat in een kartonnen bakje met een plastic vorkje en een wegwerpservetje.

Hoe wij hiermee omgaan? Kopen wij een vers sapje of smoothie, dan vragen we om dat in onze thermosbeker te schenken en geven we aan dat we geen rietje hoeven. Kopen we een snack, dan vragen we om het in onze bewaarbak te doen en gebruiken we ons eigen bestek om het op te eten. Overigens zijn we hierbij wel door schade en schande wijs geworden, want eerlijkheid gebied te zeggen dat we in het begin niet altijd al onze benodigheden bij ons hadden, waardoor we soms toch iets moesten kopen in single use verpakking.

Zijn we een dag op pad, dan zorgen we vaak dat we voor de lunch een restje eten over hebben gehouden van een eerdere maaltijd, wat met de grote porties in China en Vietnam vaak het geval was. In China was het buiten én binnen meestal zo koud dat we dat restje ook zonder koelkast prima een dag konden bewaren voor de lunch van de volgende dag. In Zuidoost-Azië liggen de temperaturen een stuk hoger, waardoor we, eerlijk is eerlijk, wel eens ons restje hebben moeten weggooien omdat het niet meer goed was. Maar hé, we doen ons best :-)

Score: 4/5, omdat het ons lukt om ons eten in onze eigen bakken en bekers mee te krijgen, ook al worden we vaak raar aangekeken

Aan de koffie

We proberen met enige regelmaat een koffiebar op te zoeken om daar lekker ontspannen wat te lezen, praten, drinken of podcast luisteren. Het bijzondere is dat veel koffietenten hun drinken in wegwerpbekers serveren, zelfs als je het ter plekke opdrinkt en zelfs als het meenemen van een eigen beker wordt gepromoot. Inmiddels zijn we ons daar van bewust en checken we bij binnenkomst hoe het drinken wordt geserveerd. Zien we veel kartonnen of plastic bekers op de tafels staan, dan vragen we expliciet om een stenen mok voor onze dubbele espresso (Bouke) of thee (Iris) of om een glas zonder rietje voor een vers sapje (allebei).

Score: 5/5, omdat we al tientallen wegwerpbekers hebben weten te besparen

Huid en haar

Ook op het gebied van persoonlijke verzorging hebben we de afgelopen jaren een behoorlijke slag geslagen wat betreft het verminderen van afval. Al onze potjes en tubetjes met onnodige crèmes, lotions en poeders hebben we netjes opgemaakt en vervolgens niet vervangen, omdat we van mening zijn dat we deze producten niet écht nodig hebben voor een gezond lichaam.

Tandenpoetsen doen we tegenwoordig met een composteerbare tandenborstel van bamboe en met tandpastatabletjes die we in eigen verpakking hebben gekocht. Flossen doen we met zijden floss uit een hervulbaar glazen potje. Haren wassen doet Bouke met alleen water en ik gebruik er een shampoobar voor in plaats van vloeibare shampoo uit een plastic fles.

De miniverpakkingen shampoo en bodylotion uit hotelkamers laten we links liggen. Toiletteren in openbare toiletten zonder wc-papier doen we met een wc-rol die we meestal gewoon meenemen uit ons hotel of guesthouse. Een stuk beter dan telkens tissues te gebruiken die per 10 stuks verpakt zijn in plastic.

Het enige dat we nog wel in verpakking kopen is zonnebrandcrème, simpelweg omdat dat nog niet verpakkingsvrij te verkrijgen is. En met de felle Aziatische zon willen we natuurlijk geen risico’s lopen...

Score: 4/5, omdat we er nog niet aan gewend zijn onze billen schoon te spuiten met een straal water in plaats van wc-papier

In de trein

Ons blog heet Trein Maar Fijn, dus een alinea over afvalvrij leven in de trein mag natuurlijk niet ontbreken. Helaas blijkt treinreizen zonder afval lastig, met name in de langeafstandstreinen. Water is het probleem niet: zowel in de Transsiberië Express als in alle Chinese treinen kan je gratis en onbeperkt heet water tappen.

Het is het eten dat moeilijker is. Aan de railcatering hebben we niets, want alle fruit, koekjes, noodles en complete maaltijden zijn driedubbel verpakt. Bij treinreizen van een dag of nacht zorgen we daarom dat we vooraf op het station een rijst- of noodle maaltijd in onze bewaarbak gooien die we later in de trein oppeuzelen.

De reizen in de Transsiberië Express duurden echter een paar dagen en dan is één maaltijd in een bewaarbak natuurlijk niet voldoende. Daarom hadden we in Nederland al een aantal instant maaltijden ingeslagen; maaltijden waar je heet water van de watertap bijdoet. Ook hadden we een grote zak havermout bij ons: havermout in de bewaarbak met heet water, een banaan en noten uit ons eigen zakje et voilà, we hadden een heerlijk maaltje voor ontbijt of lunch.

Score: 3/5, omdat we, ondanks onze inspanningen, toch nog instant noodles en ander verpakt eten gebruiken

Goed, wij doen ons best om minder afval te produceren, maar hoe zit dat met de Aziaten? In vrijwel alle landen waar we zijn geweest, hebben we op enig moment een poster zien hangen met een oproep om minder plastic te gebruiken. Maar die boodschap lijkt nog niet echt door te dringen in het dagelijks leven van de Aziaten. De vragende blik in de ogen van de Chinese kassamedewerkers als we ons eten in onze eigen zakjes en bakjes kwamen afrekenen, de stapels plastic bekers en rietjes bij de eetstalletjes in Thailand, de enorme bergen afval op de stranden in Vietnam... Je zou nog kunnen denken dat dit afval is aangespoeld van andere plekken, maar ook op straat en in de berm lagen bergen afval. Er lijkt weinig besef te zijn bij burgers en overheid van de noodzaak om minder afval te produceren en om het afval dat er nog wel is, op een verantwoorde wijze af te voeren en te verwerken. In ieder geval doen de bezaaide stranden ons weer beseffen waarom we zo ons best doen met onze eigen tassen, bakken en bekers.

To finish off on a positive note: ik schrijf dit blog, uiteraard in mijn uitwisbare notitieboek, in een café naast een zero waste winkel in Singapore, waar je werkelijk álles (pasta, noten, granen, chocola, koekjes, verzorgingsproducten, schoonmaakmiddelen) in bulk kan kopen in je eigen zakjes en bakjes (zie de laatste foto). Change is coming :-)

Liefs van Iris en Bouke

PS. We krijgen veel vragen uit Nederland over het coronavirus. In Singapore, waar we nu zijn, wordt er volop over bericht en lopen veel mensen rond met een mondkapje, maar gaat het dagelijks leven gewoon door. Bouke heeft zojuist, in tegenstelling tot onze verwachting, gewoon een nieuw visum voor China gekregen. Dus als het mogelijk is reizen we over een maand weer terug naar China, zoals ons oorspronkelijke idee was.